من دیگر ما (دوره هفت جلدی)
«منِ دیگرِ ما»، تلاش می کند با تکیه بر مبانی دینی، مهارت های تربیت فرزند در دنیای امروز را با قلمی ساده و روان به پدران و مادران آموزش دهد.
«منِ دیگرِ ما»، تلاش می کند با تکیه بر مبانی دینی، مهارت های تربیت فرزند در دنیای امروز را با قلمی ساده و روان به پدران و مادران آموزش دهد.
مرحوم آیت الله گلپایگانی می فرمایند:
وظیفه الوالدین تأدیب أولادهم و تربیتهم على الأخلاق الکریمه و الآداب الحسنه و تمرینهم و تعویدهم علىٰ کرائم العادات و فعل الحسنات و منعهم عن کلّ عمل یضرّ بأنفسهم و بغیرهم و علىٰ ولیّ الأطفال تکمیل نفوسهم و سوقهم إلىٰ ما فیه صلاحهم و سدادهم.[۱]
وظیفهی والدین ادب نمودن و تربیت کردن فرزندانشان بر اخلاق نیکو و آداب پسندیده و تمرین و عادت دادن ایشان به عادات نیک و انجام دادن خوبیها و منع نمودن ایشان از هر عمل آسیبرسان به خودشان یا دیگران است. بر ولی کودکان است که ایشان را به کمال رساند و به سمت آنچه صلاح و درستی ایشان در آن است بکشاند.
[۱] الدرّ المنضود فی أحکام الحدود ۲: ۲۸۲-۲۸۳٫
در کتاب «وسیله النجاه» اثر مرحوم آیتالله سیّدابوالحسن اصفهانی چنین آمده است:
یجوز للولیّ تسلیم الصبیّ إلى أمین یعلّمه الصنعه، أو إلى من یعلّمه القراءه و الخطّ و الحساب و العلوم العربیّه و غیرها من العلوم النافعه لدینه و دنیاه و یلزم علیه أن یصونه عمّا یفسد أخلاقه، فضلًا عمّا یضرّ بعقائده.[۱]
ولیّ فرزند میتواند او را به امینی بسپارد که به او صنعت یا خواندن و نوشتن و ریاضی و علوم عربی و غیر آن از علوم سودمند دینی و دنیایی بیاموزد و بر ولی لازم است تا او را از فساد اخلاقی صیانت و محافظت نماید، چه رسد به آنچه که به عقاید حقّهی او ضرر رساند. (به طریق اولی باید از فساد عقیدتی او جلوگیری نماید.)
.
[۱]. وسیله النجاه (اصفهانی): ۴۸۵٫
کلام یکی از شاگردان آیتالله بروجردی رحمه الله و بزرگمرد پیشتاز عرصهی تعلیم و تربیت در مدرسه، مرحوم علّامه کرباسچیان[۱]، پیرامون اهمّیّت کار تربیتی (بهخصوص در مدرسه) شنیدنی است:
یک روز عدّهای از مجتهدین حضور ایشان [آیت الله بروجردی] نشسته بودند. در این اثنا دیدند پیرمردی با عصا وارد شد با عبا و عرق چین. معلوم بود اهل علم نیست. ایشان نهایت احترام را به او کردند. وقتی هم میخواست برود تا دم در او را مشایعت کردند، کاری که هیچ وقت برای کسی نمیکردند.
مرحوم آیتالله سید عبدالاعلی موسوی سبزواری در «مهذّب الاحکام» لزوم صیانت از فساد اخلاقی و عقیدتی را مقتضای ولایت ولی دانسته است و چنین بیان میدارد:
… لأنّ ذلک من أهمّ جهات ولایته علیه، بل لمتشرع الولایه إلّا لذلک. فیلزم علیه القیام بها و تقتضیه سیره المتشرعّه خلفاً عن سلف و لقوله صلی الله علیه و آله: «کُلُّکُمْ راعٍ وَ کُلُّکُمْ مَسْؤولٌ عَنْ رَعیَّتِه»[۱].[۲]
این [لزوم حفاظت و صیانت از اخلاق و عقیدهی کودک] از مهمترین وجوه ولایت ولی بر کودک است، بلکه ولایت ولی بر کودک به همین جهت تشریع شده است. پس لازم است بر این مراقبت همّت کند و این امر مقتضای سیرهی متدیّنین و اهل شریعت از گذشته تا امروز است و [نیز] بهدلیل این کلام رسول اکرم صلی الله علیه و آله همهی شما نگهبان و شبانید و نسبت به رعیّت و زیر دست خود مسئول هستید.»
.
[۱]. بحار الأنوار ۷۲: ۳۸٫
[۲]. مهذّب الأحکام ۲۱: ۱۳۰، م ۱۱٫
در چه سنّی لازم است پدر و مادر به فرزندانشان احکام شرعی و عبادات را تعلیم دهند؟
پدر و مادر باید احکام شرعی مورد ابتلای فرزندان را که در صورت عدم یادگیری، در وقت عمل فرصت یادگیری آن را ندارند، از قبل به آنها تعلیم دهند.[۱]
.
[۱]. شبیری زنجانی، استفتائات پایگاه اطّلاعرسانی.
اگر ولیّ دانشآموز به این خاطر فرزند خود (اعمّ از طفل یا بالغ) را در مدرسهای ثبتنام میکند یا به جلسهای میفرستد که در آنجا عقاید صحیح واجب و احکام الزامی را به او بیاموزند، آیا بر اولیای مدرسه یا مسئول جلسه انجام آن کار واجب میشود؟ اگر ولیّ دانشآموز این امر را در ضمن عقد لازمی شرط کند چهطور؟
از جهت مذکوره بر اولیای مدرسه یا مسئول جلسه واجب نمیشود و آنها بهنحو کلّی چنانچه قبلاً بیان شد[۱] باید انجام وظیفه کنند؛ بلی اگر در ضمن عقد لازمی شرط شود، از این جهت نیز تکلیفاً واجب میشود؛ و الله العالم.[۲]
.
[۱] در سوالاتی که سابق براین از ایشان استفتا شده است.
[۲]. صافی گلپایگانی، استفتا از دفتر، شمارهی نامه ۱۵۲۱، س ۲۱٫
در فرض سؤال احکام مستحبّی هم باید بهنحو کلّی تبیین و در دسترس قرار گیرد؛ و الله العالم.[۱]
.
[۱]. صافی گلپایگانی، استفتا از دفتر، شمارهی نامه ۱۵۲۱، س ۲۵٫
اگر عقاید صحیح و احکام الزامی در حدّی در سطح جامعه پخش و منتشر شده است که اگر طفل یا بالغ خودش بخواهد میتواند از آن عقاید و احکام مطّلع شود، آیا پدر یا مادر باز هم نسبت به تعلیم و تربیت آنها وظیفهی دیگری دارد؟
اکتفا به آن کافی نیست؛ باید وظایف خودشان را انجام دهند؛ و الله العالم.[۱]
.
[۱]. صافی گلپایگانی، استفتا از دفتر، شمارهی نامه ۱۵۲۱٫
آیا میتوان گفت که: بر پدر و مادر واجب است که برای فرزند خود امکاناتی فراهم کنند تا اطمینان کنند که فرزندشان عقاید صحیح واجب و احکام الزامی محلّ ابتلایش را یاد میگیرد؟ اگر این چنین نیست لطفاً توضیح لازم را بیان فرمایید.
تهیّهی امکانات بهتنهایی کافی نیست. باید بهنحوی که در پاسخ سؤالات سابقه بیان شد،[۱] عمل نمایند. بلی، اگر بعد از فراهم نمودن امکانات، یقین کنند فرزند از آنها استفاده کرده تکلیفی ندارند؛ لکن نکتهای که یادآوری آن لازم است این است که وظیفهی پدر و مادر یا مربّی و معلّم مقطعی و موقّتی نیست؛ بُلکه چون هر فردی تا زنده است در معرض وقوع در فساد عقیده و اخلاق و عمل است، وظیفهی ارشاد و امر به معروف و نهی از منکر محدود به یک برهه از زمان نیست و تا آخر عمر ادامه دارد؛ و الله العالم.[۲]
.
[۱]. در سایر سؤالات بر اهمیت تربیت صحیح و آموزش مسائل مورد نیاز و همچنین جلوگیری از ارتکاب گناه و منکر تاکید شده است.
[۲]. صافی گلپایگانی، استفتا از دفتر، شمارهی نامه ۱۵۲۱، س ۲۰٫
برآنیم تا در ‘گفتمانی دو سویه’ از تجربهها و آموزههای یکدیگر برای رسیدن به مدرسهای مطلوبِ خداوند متعال و اهلبیت علیهمالسلام استفاده کنیم.
پس دست یاری به سوی شما دراز کرده و بیصبرانه مشتاق ارائهی نظرات، تجربهها، آموختهها و مشکلات از سوی شما هستیم. با ما از طرق زیر در تماس باشید: