عظمت تربیت یک انسان

کلام یکی از شاگردان آیت‌الله بروجردی رحمه الله و بزرگ‌مرد پیشتاز عرصه‌ی تعلیم و تربیت در مدرسه، مرحوم علّامه کرباسچیان^[۱]، پیرامون اهمّیّت کار تربیتی (به‌خصوص در مدرسه) شنیدنی است:

یک روز عدّه‌ای از مجتهدین حضور ایشان [آیت الله بروجردی] نشسته بودند. در این اثنا دیدند پیرمردی با عصا وارد شد با عبا و عرق چین. معلوم بود اهل علم نیست. ایشان نهایت احترام را به او کردند. وقتی هم می‌خواست برود تا دم در او را مشایعت کردند، کاری که هیچ وقت برای کسی نمی‌کردند.

اطرافیان عرض کردند: این فرد چه خصوصیّتی داشت که این‌قدر به او احترام کردید؟ فرمودند: او در دِه الیشتر مکتب‌خانه دارد و بچّه‌ها را تربیت می‌کند.

مرحوم آشیخ محمود‌ اردکانی گفت: یک روز خدمت آقای بروجردی رسیدم. دیدم نامه‌ای را می‌خوانند و گریه می‌کنند به‌طوری که شانه‌های ایشان می‌لرزد. گفتم: این نامه چیست؟ فرمودند: این خبر مرگ آن مکتب‌دار است که به بچّه‌ها قرآن یاد می‌داد.

این مسئله تحوّلی در روح ما ایجاد کرد و رسیدیم به حقیقت معنای فرمایش خاتم انبیا صلی الله علیه و آله که موقعی که امیرالمؤمنین علیه السلام به یَمن می‌رفتند، حضرت این جمله را می‌فرمایند: «لَأَنْ یَهْدیَ اللهُ بِکَ رَجُلاً واحِداً خَیْرٌ لَکَ مِنَ الدُّنْیا وَ ما فیها» یا «خَیْرٌ لَکَ مِمّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ»^[۲]: اگر خداوند یک نفر را به‌وسیله‌ی تو هدایت کند، برای تو بهتر است از تمام دنیا یا از آن‌چه آفتاب بر آن می‌تابد؛ یعنی اگر تمام دنیا را در راه خدا بدهی، ارزش این را ندارد که یک نفر را هدایت کنی…

پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «إنَّما بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الأَخْلاقِ»^[۳] : من مبعوث شدم تا بزرگواری‌های اخلاقی را کامل کنم. حالا ما چون پیغمبر را درست درک نکردیم، از این جمله ساده رد می‌شویم. نفرمود: من مبعوث شدم که مسجد بسازید، بیمارستان بسازید. هدف نهایی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و صد و بیست و چهار هزار پیغمبر همین یک کلمه است؛ چون فرمود: «أتَمِّمَ»، یعنی: کاری را که آن‌ها کردند، من تمام کنم. پس همه‌ی انبیا یک هدف دارند و اگر بخواهد این هدف پیاده بشود، راهش فقط منحصراً تعلیم و تربیت است.

اگر ما انسان‌هایی را ساختیم و به آن‌ها حقیقت دین را منتقل کردیم، به‌طور غیرمستقیم هزارها نفر را ساخته‌ایم و اگر هزارها نفر ساخته شدند، میلیون‌ها را ساخته‌ایم و این مبالغه در سخن نیست. اگر کسی بتواند در این راه یک قدم بردارد و خدای نکرده مسامحه کند، مسئول است. بنده در طبقه‌ی پنجم بودم، این طفل معصوم خودش را پرت کرد و من نگرفتم. همه می‌گویند: فلانی او را کشت. هر چه بگویم: من او را پرت نکردم، می‌گویند: می‌توانستی نگهش بداری!^[۴]

.

[۱]. جناب حجّه الاسلام و المسلمین آقای علی‌اصغر کرباسچیان معروف به علّامه کرباسچیان (متوفای ۱۳۸۲ش)، عالم وارسته، مربّی نابغه، مبدع و تدوین‌کننده‌ی توضیح المسائل فارسی به‌شکل کنونی آن، که بنیان‌گذار دیرپاترین مدرسه‌ی نوین اسلامی کشور، یعنی مدرسه‌ی علوی و هم‌چنین مدرسه‌ی نیکان در تهران بودند.

^{[۲]. ر.ک: الکافی ۵: ۲۸، ح ۴: «عَنْ أبی عَبْدِاللهِ علیه السلام قالَ: قالَ أمیرُالْمُؤْمِنینَ -صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیْهِ-: بَعَثَنی رَسولُ‌الله صلی الله علیه و اله إلَی الْیَمَنِ وَ قالَ لی: یا عَلیُّ، لاتُقاتِلَنَّ أحَداً حَتّىٰ تَدْعُوَهُ. وَ ایْمُ اللهِ لَأنْ یَهْدیَ اللهُ عَلىٰ یَدَیْکَ رَجُلاً خَیْرٌ لَکَ مِمّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ وَ غَرَبَتْ وَ لَکَ وَلَاؤُهُ یا عَلیُّ.» نیز ر.ک: منیه المرید: ۱۰۱٫}

^{[۳]. بحار الأنوار ۱۶: ۲۱۰٫}

^{[۴]. یادنامه‌ی استاد علّامه کرباسچیان: ۱۹-۲۳٫}