نقد و ارزیابی عیوب
آیا بین نقد و ارزیابی عملکرد یک فرد -مثل نحوه‌ی تدریس یک استاد یا عملکرد یک مسئول- با «غیبت» کردن از او تفاوت وجود دارد؟
هر چه از عیوب مخفی مومن باشد، که او را ناراحت کند، از موارد «غیبت» است..[۱] [۲]
[۱]. بهجت فومنی، استفتائات، ج ۴، ص ۵۶۰، س ۶۴۶۷٫
[۲]. لازم به ذکر است برای غیبت دو تعریف وجود دارد در اینجا یکی از آن دو بیان شده است.
جواز غیبت
در چه مواردی «غیبت» کردن جایز است؟
– متجاهر به فسق، یعنی کسی که آشکارا و علنی گناه می‌کند که «غیبت» کردن از او در همان گناه جایز است؛
– «غیبت» کردن مظلوم از ظالمی که بر او ظلم کرده، نسبت به آن ظلم؛
– در مورد مشورت که اظهار عیب به قصد نصیحت مشورت‌کننده، در حدّی که نصیحت محقّق شود، جایز است؛
– «غیبت» بدعت‌گذار در دین و کسی که موجب گم‌راهی مردم می‌شود؛
– «غیبت» برای اظهار فسق شاهد، یعنی اگر کسی که شهادت می‌دهد فاسق است، «غیبت» او به اظهار فسق او، برای آن‌که به شهادت او حقّی ضایع نشود، جایز است؛
– «غیبت» کردن از شخصی برای دفع ضرر از جان یا عرض یا مال آن شخص؛
– «غیبت» کردن از گناه‌کار به قصد بازداشتن او از آن گناه، در صورتی که به غیر آن بازداشتن او ممکن نباشد.[۱]
[۱] وحید خراسانی، استفتائات پایگاه اطّلاع‌رسانی، س ۴۹۰٫
وسایل پیدا شده ای که دانش آموزان از برداشتن آن‌ها امتناع می کنند
در محوّطه‌ی سالن‌ها یا کلاس‌ها، مداد، خودکار، مدادتراش پیدا می‌شود و در جایی نگه‌داری می‌شود؛ ولی دانش‌آموزان از بردن آن‌ها امتناع می‌نمایند. آیا کارمندان مدرسه می‌توانند از آن‌ها به نفع مدرسه یا شخص استفاده نمایند؟
باید از صاحبان اشیای گمشده جست‌وجو کرد و با گذشت یک سال یا حصول یأس از پیدا شدن آن‌ها، به فقیر صدقه دهند.[۱]
[۱] امام خمینی، استفتائات ۲: ۶۰۴، س ۱۲٫
استفاده از لوازم التحریر جا مانده
من در آزمایشگاه مدرسه کار می‌کنم. بیش‌تر اوقات دانش‌آموزان فراموش می‌کنند لوازم تحریر خود را (مدادها، خط‌کش‌ها، چسب) ببرند. آیا استفاده از این وسایل برای من جایز است؟ با توجّه به این‌که بیش از یک بار مقابل دانش‌آموزان اعلام کردم و به آن‌ها گفته‌ام اگر کسی وسیله‌ای در آزمایشگاه دارد، بیاید بگیرد و وگرنه این وسایل به سطل زباله انداخته می‌شود. آیا جایز است که این وسایل برای آزمایشگاه یا مدرسه استفاده کنیم؟
جایز نیست؛ مگر این‌که رضایت همه‌ی آن‌ها را بگیرد.[۱]
[۱] حسینی سیستانی، استفتائات: ۴۱۵، س ۱۶۳۸٫
وسایل پیدا شده در حیاط مدرسه
اگر معلّم مقداری مال یا لوازم تحریر را که در حیاط مدرسه افتاده پیدا کند، آیا جایز است آن را بردارد تا به مسئول مربوطه بدهد؟ با توجّه به این‌که مسئول این کار قاعدتاً یا اطّلاع رسانی نمی‌کند یا اطّلاع‌رسانی شرعی نمی‌کند.
اگر این وسایل و مال‌ها را به دست صاحبانش نمی‌رساند، برداشتن آن جایز نیست؛ و الله العالم.[۱]
[۱] تبریزی، صراط النجاه ۳: ۴۰۶، س ۱۱۹۹٫
آموزش عقاید صحیح در مدرسه یا جلسه اعتقادی
اگر ولیّ دانش‌آموز به این خاطر فرزند خود (اعمّ از طفل یا بالغ) را در مدرسه‌ای ثبت‌نام می‌کند یا به جلسه‌ای می‌فرستد که در آن‌جا عقاید صحیح واجب و احکام الزامی را به او بیاموزند، آیا بر اولیای مدرسه یا مسئول جلسه انجام آن کار واجب می‌شود؟ اگر ولیّ دانش‌آموز این امر را در ضمن عقد لازمی شرط کند چه‌طور؟
از جهت مذکوره بر اولیای مدرسه یا مسئول جلسه واجب نمی‌شود و آن‌ها به‌نحو کلّی چنان‌چه قبلاً بیان شد[۱] باید انجام وظیفه کنند؛ بلی اگر در ضمن عقد لازمی شرط شود، از این جهت نیز تکلیفاً واجب می‌شود؛ و الله العالم.[۲]
.
[۱] در سوالاتی که سابق براین از ایشان استفتا شده است.
[۲]. صافی گلپایگانی، استفتا از دفتر، شماره‌ی نامه ۱۵۲۱، س ۲۱٫
تبلیغ احکام الزامی و غیر الزامی
آیا بحث «وجوب تبلیغ احکام شرعیّه» در خصوص احکام الزامیّه است یا به‌نحوی شامل تبلیغ احکام غیرالزامیّه هم می‌شود؟ مثلاً اگر دیده شد در صورتی که آداب و سنن دینی مثل غسل جمعه و… بیان نشود، احتمال اندراس آن‌ها وجود دارد، حکم تبلیغ این احکام غیرالزامی چیست؟
در فرض سؤال احکام مستحبّی هم باید به‌نحو کلّی تبیین و در دست‌رس قرار گیرد؛ و الله العالم.[۱]
.
[۱]. صافی گلپایگانی، استفتا از دفتر، شماره‌ی نامه ۱۵۲۱، س ۲۵٫
عدم اکتفا به جامعه
اگر عقاید صحیح و احکام الزامی در حدّی در سطح جامعه پخش و منتشر شده است که اگر طفل یا بالغ خودش بخواهد می‌تواند از آن عقاید و احکام مطّلع شود، آیا پدر یا مادر باز هم نسبت به تعلیم و تربیت آن‌ها وظیفه‌ی دیگری دارد؟
اکتفا به آن کافی نیست؛ باید وظایف خودشان را انجام دهند؛ و الله العالم.[۱]
.
[۱]. صافی گلپایگانی، استفتا از دفتر، شماره‌ی نامه ۱۵۲۱٫
