«یا أَیُّها الَّذینَ آمَنوا … لایَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُموهُ.»
سوره حجرات (۴۹)، آیه ۱۲
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! … نباید برخی از شما از برخی دیگر «غیبت» کنند. آیا هیچ یک از شما دوست دارد گوشت برادر مرده‌اش را بخورد؟! البتّه از آن کراهت دارید.
راوی می گوید از امام صادق علیه السلام در مورد «لقطه» (پیدا شده) پرسیدم حضرت فرمودند:
«تُعَرَّفُ سَنَهً قَلِیلًا کَانَ أَوْ کَثِیراً قَالَ وَ مَا کَانَ دُونَ الدِّرْهَمِ فَلَا یُعَرَّفُ.»
الکافی (ط – الإسلامیه) / ج۵ / ص۱۳۷
کم یا زیاد آن باید یک سال معرفی شود ولی کمتر از درهم نیازی به معرفی ندارد.
از امام صادق علیه السّلام نقل شده که فرمودند:
«أَفْضَلُ مَا یَسْتَعْمِلُهُ الْإِنْسَانُ فِی اللُّقَطَهِ إِذَا وَجَدَهَا أَلَّا یَأْخُذَهَا وَ لَا یَتَعَرَّضَ لَهَا فَلَوْ أَنَّ النَّاسَ تَرَکُوا مَا یَجِدُونَهُ لَجَاءَ صَاحِبُهُ فَأَخَذَهُ.»
من لا یحضره الفقیه / ج۳ / ۲۹۷
بهترین کارى که انسان باید در مورد شىء پیدا شده اى که مىیابد انجام دهد آنست که هنگامى که مالى را یافت آن را برندارد و متعرّض آن نشود، و اگر مردم آن‌چه گم شده‌بود برنمىداشتند، صاحبش مىآمد و آن را برمىداشت. [۱]
امام حسن مجتبی علیه السلام فرموده‌اند:
«فَضْلُ کافِلِ یَتیمِ آلِ مُحَمَّدٍ الْمُنْقَطِعِ عَنْ مَوالیهِ النّاشِبِ فی تِیهِ الْجَهْلِ یُخْرِجُهُ مِنْ جَهْلِهِ وَ یوضِحُ لَهُ ما اشْتَبَهَ عَلَیْهِ، عَلى [فَضْلِ] کافِلِ یَتیمٍ یُطْعِمُهُ وَ یَسْقیهِ، کَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلى السُّها.»
التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام: ۳۴۱، ح ۲۱۷٫
برتری کسی که یتیم آل محمّد صلی الله علیه وآله را -که از موالیان و امامان خویش علیهم السلام دورافتاده و به گم‌راهی نادانی گرفتار شده است- سرپرستی کند و او را از جهل و نادانی بیرون آورد و آن‌چه را بر ایش مشتبه گشته است، واضح و روشن نماید، بر سرپرستی کننده‌ی یتیم که او را غذا و آب می‌دهد، مانند فضیلت خورشید بر ستاره‌ی [کوچک] «سها» است.
از امام باقر علیه السلام روایت شده است که فرمودند:
«مَنْ عَلَّمَ بابَ هُدىً، فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ عَمِلَ بِهِ وَ لایُنْقَصُ أُولَئِکَ مِنْ أُجورِهِمْ شَیْئاً و مَنْ عَلَّمَ بابَ ضَلالٍ، کانَ عَلَیْهِ مِثْلُ أَوْزارِ مَنْ عَمِلَ بِهِ وَ لایُنْقَصُ أُولَئِکَ مِنْ أَوْزارِهِمْ شَیْئاً.»
الکافی ۱: ۳۵، ح ۴٫
هر که به روی دیگران درى از هدایت گشاید، مثل پاداش عمل ایشان را دارد بدون این‌که از پاداش آن‌ها چیزى کم شود و کسى که به روی مردم درى از گم‌راهى گشاید، مثل گناه ایشان بر اوست بدون این‌که از گناه آن‌ها چیزى کم شود.
امام صادق علیه السلام در جواب فردی که از آیه شریفه «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعا» سوال کرده بود چنین بیان نموده‌اند:
مَنْ أَخْرَجَها مِنْ ضَلالٍ إلى هُدًى، فَکَأَنَّما أَحْیاها وَ مَنْ أَخْرَجَها مِنْ هُدًى إلى ضَلالٍ، فَقَدْ قَتَلَها.
هر کس دیگری را ازگم‌راهی خارج نماید و هدایت کند، پس گویا او را زنده کرده
و هر کس دیگری را گم‌راه نماید، پس به‌درستی که او را کشته است.
«وَ أَشَدُّ مِنْ یُتْمِ هَذا الْیَتیمِ، یَتیمٌ [یَنْقَطِعُ] عَنْ إمامِهِ لایَقْدِرُ عَلَى الْوُصولِ إلَیْهِ وَ لایَدْری کَیْفَ حُکْمُهُ فی ما یُبْتَلَى بِهِ مِنْ شَرائِعِ دینِهِ. أَلا فَمَنْ کانَ مِنْ شیعَتِنا عالِماً بِعُلومِنا و هَذا الْجاهِلُ بِشَریعَتِنا الْمُنْقَطِعُ عَنْ مُشاهَدَتِنا یَتیمٌ فی حِجْرِهِ، أَلا فَمَنْ هَداهُ وَ أَرْشَدَهُ وَ عَلَّمَهُ شَریعَتَنا، کانَ مَعَنا فی الرَّفیقِ الْأَعْلى.»
التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام : ۳۳۹، ح ۲۱۴٫
و شدیدتر و سخت‌تر از یتیمی این یتیم (یتیم پدر از دست داده)، یتیمی است که از امامش دورافتاده و منقطع باشد و دست‌رسی به امام برایش امکان نداشته باشد و حکم دین را در مسائل مورد ابتلایش نداند. آگاه باشید هر کس از شیعیان ما که عالم و آگاه به علوم ما باشد و این جاهل به شریعت و مذهب ما که از مشاهده‌ی ما محروم مانده، یتیم در دامان او باشد،پس هر آن کس که او را هدایت نماید و به راه راست رهنمون گردد و شریعت و مذهب ما را به او بیاموزد، آگاه باشید که او در رفیق اعلی (جایگاه انبیا علیهم السلام در بهشت) با ما خواهد بود.
